Tiftik Keçisi Hakkında
Tiftik keçisi, Türkler tarafından 13. yy. başlarında yetiştirilmeye başlanmıştır. Hazar Denizinin Doğu bölgelerinden Orta Anadolu ‘ya getirilerek yetiştirilmiştir. Tiftik keçileri Orta Anadolu iklim yapısına cok uygundurlar. Ankara ili ve cevre illerde Yaygın olarak yetiştirilen tiftik keçilerinin diğer adıda Ankara Keçisidir. Tiftik keçisi Orta Anadolu illeriyle birlikte Güney Doğu Anadolu illerinden Siirt ve Mardin ‘de de yetiştirilmektedir.
Ülkemizde yetiştirilen tiftik Keçi varlığı gittikçe azalmaktadır. Ülkemizde Cumhuriyetin ilk yıllarında tiftik ihracatının büyük önemi vardı. Bu önem yandaki T.C Merkez Bankasının 1942 yılında bastırmış oldugu 50 Türk Lirasından anlaşılmaktadır.
Tiftik Keçisinin Özellikleri:
Tiftik keçisi (Ankara Keçisi) stepleri sever. Nem oranı yüksek olan bölgelerde verim özelliğini kaybeder. Daha cok kurak bölgelerde yetişir. Orta Anadolu ‘nun iklim yapısı tiftik keçi yetiştiriciliğine elverişlidir.
Tiftik keçisinin yapağısına tiftik denir. Keçi üzerinde bulunan tiftik tamamen beyazdır. Güney Anadolu ‘da Siirt ve Mardin’ de yetişen tiftik keçilerinde ana renk değişikliği görülebilir. Hayvan üzerindeki tiftik beyaz, uzun ve kıvrımlı görünümdedir. Beyazlık tiftik keçisinin dış görünüm olarak en büyük özelliğidir. Tiftik kıvrımlarından dolayı esnektir. Tiftiğin beyaz, ipeksi bir görünümü vardır.
Tiftik keçisinin erkek ve dişileri sivri bonuza ve sakala sahiptir. Tiftik keçisi küçük cüsseli, narin ve cok hareketli sevimli bir hayvandır.
Tiftik Keçisinin Verim Özelliği:
Tiftik keçisi özellikle tiftiği için yetiştirilir. Tiftik keçisinin verim özelliğinde üzerinde durulacak en önemli ürün tiftiktir. Ancak etinden, sütünden ve derisindende istifade edilir.
Tiftik keçilerinin derisi zarif ve incedir. Eti lezzetlidir. Diğer keçi ırklarından ayrı olarak etlerinde keçiye has olan koku bulunmaz. Gevrek bir et yapısı vardır. Onun için sevilerek yenir. Sütü pek sağılmaz ancak oğlaklarına yeter. Sağılan keçi sürülerinde tiftik kalitesi düşer.
Ergin dişi keçilerden yıllık 3 kg. tekelerden 6 kg. a kadar tiftik elde edilir.
Tiftik keçileri küçük yapılı keçi ırklarından olup, ergin dişi keçilerin canlı ağırlığı 35 kg. tekelerinde 45 kg. civarındadır.
Tiftik nasıl olmalıdır:
Kaliteli tiftik nasil olmalıdır? Sorusunu cevaplarken bazı kıstasları göz önünde bulundurmamız gerekmektedir. Bunlar nelerdir? Bunlar tiftiğin özellikleridir. Tiftiğin özelliklerini şöylece sıralayabiliriz.
1 – Tiftik İnceliği: İyi tiftik ince olmalıdır. Tiftik kalınlaştıkça kalitesi düşer. Genç hayvanlarda tiftik ince ve kalitelidir. Tiftik keçileri yaşlandıkça tiftik kalınlaşır ve kalite bozulur.
2 – Tiftiğin Uzunluğu: Tiftiğin uzun olması makbuldür. Tiftiğin işlenmesinde tiftiğin uzunluğu büyük önem taşır. İşlenmesi kolaylaşır.
3 – Tiftik Kıvrım Sıklığı: Tiftikte kıvrım sayisi arttıkça tiftik kalitesi o kadar artar. Kıvrımın sık olması tiftiğin inceliğinin bir belirtisidir.
4 – Tiftik Esnekliği: Tiftik telleri esnektir. Tiftikte kıvrım sayısı arttıkça esneklikte artar. Tiftiğin dayanıklılığı, esnekliğine bağlıdır.
5 – Tiftikte Parlaklık: İyi Tiftik Parlak olmalıdır. Triko üretiminde parlaklık, incelik ve esneklik önemlidir.
Anadolu ‘da tiftikten elle örülen eldiven, bere, hırka, atkı, şapka ve çoraplar cok değerlidir. Soğuk kış günlerinde giyilir. Diğer ürünlere nazaran daha sıcak tutar. Siirt ‘de üretilen Siirt battaniyeleri tiftikten yapılmaktadır.
Ülkemizde tiftik keçisinden elde edilen tiftiğin büyük bir bölümü yarı mamül halde ihraç edilmektedir. Bir kısmıda yurt içinde triko sanayisinde kullanılmaktadır. Tiftik üretiminde dünyada ikinci sıradayız. Birinci ABD, üçüncü Güney Afrika ‘dır.
Tiftik Keçisi (Ankara Keçisi) Yetiştiriçiliği
Esas yetiştirme yeri Ankara ve çevresi olduğu için Tiftik keçisi tüm dünyada ‘Angora’ (Ankara) keçisi olarak bilinir. Küçük ve zarif yapılışlı bir ırktır.Gerek tekeler gerekse keçiler genellikle boynuzludur. Bu keçi ırkında kulaklar uzun ve sarkıktır. Tiftik keçilerinin büyük çoğunluğu beyazdır ancak Siirt ve Mardin yörelerinde siyah, kahverengi ve gri renkte tiftik veren keçiler rastlanmaktadır. Vücut yandan bakıldığında bir dikdörtgeni andırır. Yetiştiriciliği meraya dayalı olarak yapılmaktadır. Bu keçinin en önemli verimi tiftiktir. Tiftik uzun, yumuşak ve parlak elyaftan oluşan değerli bir tekstil hammaddesidir. Orta ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaygın olarak yetiştirilmektedir.
Verim Özellikleri:
Keçilerde canlı ağırlık 30-40 kg, erkeklerde ise 45-55 kg arasındadır. Tiftik keçileri genellikle sağılmaz ancak sağıldıklarında yavrunun emdiği süt hariç 25-50 kg süt vermektedir. Laktasyon süresi de 120-130 gün!dür. İkiz doğum oranı: %2-5 ve sütte yağ oranı % 3.4-3.6 arasındadır. Kirli tiftik verimi dişilerde 3-4 kg, erkeklerde 5-6 kg arasındadır. Lüle uzunluğu: 13-16 cm ve elyaf çapı 30-33 mikron’dur
Ankara Keçisi tiftik verimiyle diğer keçilerden ayrılan, Orta Asya'da tarih sahnesine çıkmış, günümüzden 7-8 yüzyıl önce, Türklerin Anadolu'ya gelirken beraberlerinde getirdikleri bir keçi ırkıdır.
Türklerin Anadolu’ya yerleşmesinden sonra, özellikle İç Anadolu'nun iklim koşullarına uyum sağlamış, ırk özellikleri netleşmiş ve bu bölgeye özel bir ırk olarak ünü dünyaya yayılmıştır. 1840'lı yıllara kadar sadece İç Anadoluda yetiştirilmiş ve bu tarihten sonra Güney Afrika'ya(1838) ve Amerika'ya(1849) götürülmüş ve bu ülkelere de uyum sağlamıştır.
Anadolu'ya özgü olan bu ırk, tüm dünyada da Ankara Keçisi (Angora goat) olarak tanınmaktadır.
Ankara Keçisinden elde edilen en önemli ürün tiftik olmakla beraber, etinden, derisinden ve nadir olarak da sütünden yararlanılmaktadır. Tiftik, ayrıca mohair olarak da bilinir. Bu tanım batı dillerine Arapça ‘muhhayyer’den geçmiştir.
Bugün dünyanın bir çok ülkesinde Ankara Keçisi yetiştirilmekte ve yüksek verimler elde edilmektedir. Ancak elde edilen tiftik, incelik ve yumuşaklık gibi önemli özellikleri bakımından yurdumuzda üretilen tiftikler seviyesine ulaştırılamamıştır. Diğer ülkeler tiftik verimini ortalama 4 kg’a (3- 6) çıkarmıştır. yurdumuzda ise tiftik verimi 1,8-2 kg civarındadır.
Tiftik, parlak elastik, zararlı güneş ışınlarını geçirmeyen, nem çeken, ısıya dayanıklı, kolayca boyanabilen ve kolay kir tutmayan bir elyaf olmasından dolayı, dokuma sanayinin vazgeçilmez bir hammaddesidir; tekstil ve trikotaj sanayinde aranılan bir ürün özelliğiyle erkek ve kadın dış giyim sanayinde, döşemelik kumaş üretiminde, dekoratif amaçla, battaniye, halı, şal, şapka, atkı üretiminde, astarlık kumaş olarak, tela, battaniye ve kilim yapımı gibi değişik alanlarda kullanılmaktadır.
Ülkemizde Ankara Keçisi varlığı ekonomik, sosyal ve doğal faktörlerin etkisi altında her geçen gün azalma göstermektedir. Bu azalmada tiftik fiyatlarındaki yetersizlik ve pazar sorunu, meraların bilinçsiz kullanımı ve ziraat alanlarına dönüştürülmesi, yine meraların orman alanı olarak kullanılması, yetiştiricilere gerekli bilginin verilerek yoğun yetiştiricilik yöntemlerine alıştırılmaması, et fiyatlarının tiftik fiyatlarına göre daha fazla artması gibi nedenler rol oynamaktadır.
Şu an yetiştiriciliği sürdüren yurttaşlarımızın çoğu için tek neden, geleneksel değerlere bağlılıktır.
TÜRKİYE’DE:
Ülkemizde Cumhuriyetin ilk yıllarında artış gösteren Tiftik Keçisi varlığı, 1960’lı yıllara kadar bu artışı sürdürmüş, ancak 1970’li, özellikle 1980’li ve 1990’lı yıllarda, düşmüştür.
ANKARA’DA:
Tiftik Keçisinin en iyi uyum sağladığı doğa koşulları İçanadolu Bölgesi ve kuru hava iklimine sahip Siirt Vilayetimizde mevcuttur. Ancak ülke genelinde görülen tiftik keçisi yetiştiriciliğinden kaçış ve tiftik keçisi sayısındaki azalma, Ankara’ya da aynı şekilde yansımaktadır. Hayvan sayısında yaşanan azalma aynı biçimde verime de yansımıştır. 1940’lı yıllarda 1.000.000 baş civarında bulunan keçi varlığı 82.000 civarına düşmüştür.
Ankara’da son 10 yıl içerisinde Tiftik Keçisi varlığı % 60 oranında azalmış olup bu azalmada ülkemizdeki ve dünyadaki genel ekonomik değişmeler başlıca nedeni oluşturmaktadır.
2001 Yılında Ankara’da 82.322 baş Tiftik Keçisi mevcutu bulunmaktadır.
